Αναλφαβητισμός (λειτουργικός)

Η αδυναμία του ανθρώπου να αξιοποιήσει (με την ομιλία, τη γραφή και την ανάγνωση) τη μητρική του γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας και κατανόησης των (πνευματικών, πολιτικών και οικονομικών) συνθηκών που διαμορφώνουν την καθημερινή του ζωή.

Ο λειτουργικά αναλφάβητος άνθρωπος αδυνατεί να κατανοήσει μια απλή (προφορική, γραπτή, ηλεκτρονική, ή ψηφιακή) παρουσίαση των γεγονότων που διαμορφώνουν τη δημόσια και την ιδιωτική του ζωή.

Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει εξοικειωθεί με την κριτική επεξεργασία των πληροφοριών που δέχεται όσον αφορά τα γεγονότα που διαμορφώνουν την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα









[...] Αυτή η νέα μορφή αναλφαβητισμού («λειτουργικό» τον ονομάζουν οι ειδικοί) ενδημεί σε όλα σχεδόν τα κοινωνικά και ηλικιακά στρώματα και δεν σχετίζεται άμεσα με τις «γραμματικές γνώσεις» ή το εισόδημα. Είναι ο αναλφαβητισμός που διαφεύγει από τις στατιστικές, επειδή κρύβεται καλά πίσω από το προπέτασμα των σπουδών και των επαγγελματικών τίτλων. Ποια εταιρεία δημοσκοπήσεων θα είχε τα μέσα, το χρόνο και την τόλμη να «ελέγξει» τον λεξιλογικό πλούτο, το βάθος της σκέψης και την κριτική ικανότητα των ερωτωμένων;

Βρισκόμαστε λοιπόν αντιμέτωποι με ένα νέο «εχθρό»: τον αναλφαβητισμό που παράγει η τεχνολογικά και επιστημονικά εξελιγμένη κοινωνία μας. Όσο η πραγματικότητα γίνεται πολυπλοκότερη, όσο ο όγκος των πληροφοριών αυξάνεται, όσο τα γεγονότα εναλλάσσονται ταχύτατα και τα μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν μιαν αποσπασματική εικόνα τους, τόσο θα δυσκολεύεται ο άνθρωπος να τα ερμηνεύσει και να τα κατανοήσει. Η σκέψη του θα είναι αιχμάλωτη των εντυπώσεων και της λαμπερής επιφάνειας των εικόνων και των ρητορικών τεχνασμάτων της πολιτικής και της διαφήμισης. Η ψυχή του θα άγεται και θα φέρεται από τη μαγεία των χρωμάτων και των παθιασμένων λέξεων. Τα μάτια και η προσοχή του θα υποτάσσονται στη σαγηνευτική δύναμη του θεάματος. Με άλλα λόγια, ο λειτουργικός αναλφαβητισμός, οδηγώντας το θύμα του στην αφελή βυζαντινή εικονολατρία, παραλύει τις πνευματικές και ψυχικές του αντιστάσεις και υπονομεύει κάθε διάθεση και δυνατότητα για ενεργό πολιτική παρέμβαση στη δημόσια ζωή [...].